Η Αμφίκλεια (Δαδί), είναι κωμόπολη της δυτικής Λοκρίδας, επαρχίας του Νομού Φθιώτιδας. Ήταν η  πρωτεύουσα του ομώνυμου δήμου, ο οποίος περιλάμβανε τα τοπικά διαμερίσματα Αμφίκλειας, Δρυμαίας, Παλαιοχωρίου, Ξυλικών, Τιθρωνίου και Μπράλου. Η Αμφίκλεια είχε πραγματικό πληθυσμό 3.585 κατοίκους, ενώ πραγματικός πληθυσμός του δήμου ήταν 5.636 κάτοικοι -2001.

Σήμερα ανήκει στον Καλλικρατικό  Δήμο Αμφίκλειας-Ελάτειας. Βρίσκεται στο κέντρο της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας, με φυσικές ομορφιές, χτισμένη αμφιθεατρικά στις ΒΔ πλαγιές του χιλιοτραγουδισμένου Παρνασσού.

 Ονομασία της Αμφίκλειας

Η πρώτη τοπωνυμία της Αμφίκλειας ήταν Οφιτεία ή Οφίτεια που σήμερα σημαίνει τον τόπο διαμονής κάποιου όφεως. Ο αρχαίος περιηγητής Παυσανίας που διέσωσε το σχετικό μύθο στα φωκικά του μας ενημερώνει, ότι ο άρχοντας των πρώτων κατοίκων που ήταν Πελασγοί, μόλις απέκτησε τον διάδοχό του τον έκρυψε σε ένα πιθάρι για να τον σώσει από πιθανή συνομωσία. Ένας λύκος όμως που κατέβηκε από τον Παρνασσό επιτέθηκε στο παιδί. Τότε ένα φίδι (σύμβολο του Διόνυσου) που ήταν κουλουριασμένο γύρω από το πιθάρι απώθησε τον λύκο και έσωσε το παιδί. Ο άρχοντας όμως βλέποντας το φίδι κουλουριασμένο γύρω από το γιο του νόμισε ότι θέλει να το πνίξει και με το ακόντιο του σκοτώνει το φίδι και ταυτόχρονα σκοτώνει και το διάδοχό του. Έτσι η πόλη ονομάστηκε Οφιτεία.

Η δεύτερη - μεταγενέστερη - ήταν Αμφίκαια, ονομασία που πήρε, η προϊστορική και μυθική Οφιτεία, μετά την εγκατάσταση των Φωκέων και Δωριέων. Ως Αμφίκαια την αναφέρει και ο Ηρόδοτος και είναι η πόλη που ήκμασε μετά τα Μηδικά, τα οποία εξιστορεί με τόση ακριβολογία, αυθεντία και ιστορική αξιοπιστία. Η λέξη Αμφίκαια, ίσως να παράγεται από το ρήμα αμφικαίνυμαι, το οποίο σημαίνει υπερέχω σε ύψος, διαπρέπω κ.λ.π., οπότε το τοπωνύμιο Αμφίκαια φανερώνει την σε υψηλό τόπο κειμένη πόλη.

Η Αμφίκαια μετονομάσθηκε σε Αμφίκλεια και είναι το τρίτο και νεώτερο όνομα της αρχαιότατης αυτής κωμοπόλεως, πριν πάρει κατά τον μεσαίωνα το νεότατο όνομα Δαδί. Το 346 π.χ. (όταν έληξε ο δεύτερος Φωκικός πόλεμος) επειδή ο Φίλιππος ο Μακεδών κατέστρεψε τις Φωκικές πόλεις (επομένως και την Αμφίκαια) το Αμφικτιονικό Συνέδριο, όπως μας λέγει ο Παυσανίας, με θέσπισμά του ονόμασε την καταστραφείσα Αμφίκαια σε Αμφίκλεια. Δεν είναι γνωστό όμως το γιατί οι Αμφικτίονες προτίμησαν το τοπωνύμιο αυτό.

Το όνομα Δαδί αντικατέστησε κατά τον Μεσαίωνα (Βυζάντιο - Φραγκοκρατία - Τουρκοκρατία), όλες τις προηγούμενες ονομασίες της πόλης. Το πότε και γιατί απέκτησε το όνομα αυτό δεν υπάρχουν ενδείξεις. Το πιθανότερο να έγινε κατά τους χρόνους των επιδρομών που δέχθηκε επί Βυζαντίου και Φραγκοκρατίας. Η ονομασία αυτή διατηρήθηκε μέχρι το 1915, όπότε και πήρε η πόλη την σημερινή της ονομασία -Αμφίκλεια - μετά από πρόταση του τότε Κοινοτικού Συμβουλίου.

Ιστορία της Αμφίκλειας

Η Ιστορία της πόλης αρχίζει από τους προϊστορικούς χρόνους, όπως μας πληροφορεί ο αρχαίος περιηγητής Παυσανίας στα Φωκικά του.

Εδώ λατρεύτηκε ο Διόνυσος και υπήρχε στις βόρειες υπώρειες του Παρνασσού στη θέση Κλήδονας το Μαντείο του, το μοναδικό σ' όλη την Ελλάδα. Δωριείς, Φωκείς και Θεσσαλοί περνούν από την Αμφίκλεια και όταν οι Πέρσες ξεχύνονται στην κοιλάδα της, οι κάτοικοί της αντιστέκονται στον Ξέρξη και το Μαρδόνιο. Ο Φίλιππος της Μακεδονίας νίκησε τους Φωκείς και κατέκαψε τις πόλεις μεταξύ των οποίων και την Αμφίκλεια.

Το 1456 το Δαδί, έπεσε οριστικά στα χέρια των Τούρκων και διοικητικά υπαγόταν στο Βιλαέτι των Ιωαννίνων και στο Σαντζάκι του Ευρίπου (Χαλκίδας).

Μετά την αποχώρηση των Τούρκων το Δαδί απέκτησε τους Δημογέροντές του. Το 1835 η Δημογεροντία του Δαδιού με Βασιλικό διάταγμα του Όθωνα ονομάζεται Δήμος Δριμείας. Το 1863 υπάγεται στη Λοκρίδα με έδρα την Αταλάντη και στο νομό Φθιώτιδας με έδρα τη Λαμία.

Ο Παρνασσός ήταν κέντρο των αρματολών. Ανδρούτσος, Ξυλικιώτης, Διάκος, Δυοβουνιώτης, Πανουργιάς και οι Δαδιώτες: Ντρέλλας, Μωραϊτης, Παπακώστας, Πρωτοπαππάς, Φλώρος και Γαβρίλης. Χώρο επαναστατικής δράσης στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα είχε ο Ανδρούτσος το Δαδί. Του άρεσε να μένει στο μοναστήρι της Παναγίας και εκεί κατέφυγε την 1η Νοεμβρίου 1822 (η μάχη του Δαδιού), όταν σαν αρχιστράτηγος πολεμούσε τα στρατεύματα του Χουρσίτ Πασά, που υπό τις διαταγές του Κιοσέ Μεχμέτ Πασά, προσπαθούσαν να σβήσουν την επανάσταση στην Στερεά.

Αξίζει να σημειωθεί, ότι την 29η Νοεμβρίου 1805 επισκέφθηκε το Δαδί ο Άγγλος περιηγητής Γουλ. Λήκ και μας δίνει πληροφορίες για το Δαδί και τους κατοίκους του. Γύρω στο 1895 φιλοξενήθηκε στο Δαδί - από τον δικηγόρο Δημ. Μέρμηγκα - ο δυναμικότερος πρωθυπουργός της Γαλλίας, θρυλικός φιλέλληνας και ιδιαίτερος φίλος του Ελευθερίου Βενιζέλου, μετέπειτα νικητής του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου Γεώργιος Κλεμανσώ.

Η Αμφίκλεια σήμερα

Η Αμφίκλεια σήμερα, όπως και παλαιότερα, αποτελεί το πνευματικό και οικονομικό κέντρο της περιοχής και βρίσκεται στα όρια των νομών Φθιώτιδας, Βοιωτίας και Φωκίδος ανάμεσα σε δύο τουριστικές περιοχές. Ανατολικά της η παραθαλάσσια περιοχή των Καμένων Βούρλων και των Θερμοπυλών και δυτικά της το χιονοδρομικό κέντρο Παρνασσού, ο αρχαιολογικός χώρος των Δελφών και το χάνι της Γραβιάς. Καθώς ανεβαίνει κανείς προς το χιονοδρομικό κέντρο του Παρνασσού συναντά αρχαιότητες, ερείπια μεσαιωνικά, το εκτροφείο θηραμάτων, το Μοναστήρι της Παναγίας, τον Εθνικό δρυμό Παρνασσού. Στις θέσεις Φτερόλακα και Κελάρια λειτουργούν τα χιονοδρομικά κέντρα Παρνασσού, με σύγχρονες εγκαταστάσεις και διευκολύνσεις που δίνουν την ευκαιρία στους αθλητές και στους ερασιτέχνες του σκι να απολαύσουν το αγαπημένο τους σπορ.

Ο Παρνασσός, το βουνό των νυμφών προσφέρεται για ορειβασία, αλλά και περιπάτους. Ο επισκέπτης γοητεύεται τον χειμώνα από το χιόνι, την ομορφιά της φύσης και όλες τις εποχές του χρόνου, από τον ορεινό όγκο και τα δάση των πεύκων και των ελάτων, από τις χαράδρες και τις ρεματιές, από τα κρυσταλλένια νερά των φυσικών πηγών και το κυριότερο από την πλούσια και ξεχωριστή χλωρίδα του τόπου.

Η Αμφίκλεια σήμερα διατηρεί τον ήρεμο ρυθμό της ζωής. Σαν φτάσει στην Αμφίκλεια ο επισκέπτης, θα ξαποστάσει στην πεντακάθαρη και πλακόστρωτη πλατεία και αφού πάρει μια ανάσα και δροσιστεί με τον αέρα του Παρνασσού, που μοσχοβολάει έλατο και πεύκο, μπορεί να ανηφορήσει προς την παλιά πόλη μέσα στα γραφικά σοκάκια της, με τα ασβεστωμένα πεζούλια, τις γλάστρες, τις θολωτές αυλόπορτες και τις πετρόχτιστες βρύσες.

Οι κάτοικοι διακρίνονται για την αγάπη που έχουν για τον τόπο τους και την προσήλωσή τους στα ήθη και τα έθιμα που κληρονόμησαν από τους προγόνους τους. Ο επισκέπτης θα μπορέσει να νοιώσει πιο κοντά στην παράδοση και τον πολιτισμό του τόπου, αν έχει την τύχη να παρακολουθήσει τα αναβιωμένα από τον Λαογραφικό Σύλλογο της Αμφίκλειας έθιμα του τόπου.